Çrregullimi i deficitit të vëmendjes dhe hiperaktivitetit, ose ADHD është një gjendje e shëndetit mendor që përfshin sfida që lidhen me mungesën e vëmendjes, hiperaktivitetin dhe impulsivitetin deri në atë pikë sa të gjitha këto ndërhyjnë në jetën e përditshme. ADHD është një nga çrregullimet neurozhvillimore më të zakonshme të fëmijërisë – një gjendje që fillon në periudhën e zhvillimit dhe ndikon në mënyrën se si funksionon truri. Ajo prek rreth 5% të fëmijëve të moshës shkollore, shpjegon Boletin Zenuni, defektolog.
Zbulimi i hershëm i simptomave dhe mundësia për shfaqjen e ADHD, si dhe ndërhyrja në kohë në trajtimin e ADHD-së, janë faktori kryesor për një rezultat pozitiv në trajtimin e gjendjes së personave me ADHD.
“Ekipi pediatrik në Spitalin klinik “Acibadem Sistina”, i cili është pjesë e Qendrës për zbulimin dhe trajtimin e hershëm të fëmijëve me pengesa në zhvillim, çdo ditë përballet me fëmijët që kanë nevojë për vlerësim, trajtim të hershëm dhe ndërhyrje. Për të punuar me këtë kategori të ndjeshme fëmijësh, nevojitet një qasje multidisiplinare, duhet të bëhen ekzaminimet parandaluese me një pediatër, neurolog, psikiatër për fëmijë defektolog ose psikolog, një fizioterapist dhe nutricionist, veçanërisht nëse bëhet fjalë për zbulim të hershëm të ADHD-së”, thotë Zenuni.
CILAT JANË SIMPTOMAT E ADHD-SË ?
Simptomat e çrregullimit të deficitit të vëmendjes dhe hiperaktivitetit varen nga lloji, por në përgjithësi, fëmijët dhe adoleshentët me ADHD mund të shfaqin simptome të tilla si :
- Harresa e shpeshtë
- Përgjumja gjatë ditës dhe shfaqja e mosdëgjimit
- Probleme me përqëndrimin në detyrat e dhëna
- Çorganizim
- Shmangia e detyrave që kërkojnë fokus
- Probleme me të ndenjurin ulur, duke lëvizur dhe duke u përpëlitur
- Të folurit e tepërt
- Sjellje e rrezikshme
- Pakujdesia, ose mungesa e vëmendjes ndaj detajeve
- Prirje për të bërë gabime
- Probleme me fëmijët e tjerë
- Vështirësi në marrjen e radhës dhe pritjen në të.
Defektologu Zenuni thotë se çfarë e shkakton sindromën e ADHD-së ende nuk është kuptuar mirë, megjithëse ka hulumtime që sugjerojnë se gjenetika ka të ngjarë të luajë një rol të rëndësishëm. Faktorë të tjerë që mund të lidhen me ADHD përfshijnë:
- Dëmtimet e trurit
- Kushtet mjedisore gjatë zhvillimit të fetusit ose në fillim të jetës, të tilla si ekspozimi ndaj plumbit ose materieve tjera si dhe rrezatimeve të ndryshme
- Përdorimi i alkoolit ose duhanit gjatë shtatzënisë
- Lindja e parakohshme ose pesha e ulët e lindjes
Sindroma e ADHD-së zakonisht trajtohet me terapi të sjelljes, medikamente ose të dyja në kombinim. Për fëmijët e moshës 4 dhe 5 vjeç, linja e parë e trajtimit zakonisht bazohet në terapinë e sjelljes me përfshirjen e prindërve përpara se të provohet mjekimi.
Ka disa menyra të jetesës që mund të kenë një ndikim pozitiv në simptomat e ADHD. Ato përfshijnë:
- Kufizimi i kohës para ekraneve: Studiuesit po mësojnë më shumë se si koha para ekranit ndikon në ADHD. Ka prova të reja që koha e tepërt para ekranit tek fëmijët e vegjël ndryshon trurin, duke e bërë kohën para ekranit një faktor rreziku për zhvillimin e ADHD-së. Për ata që jetojnë me ADHD, përdorimi i kufizuar i ekraneve mund të ndihmojë në përmirësimin e simptomave të ADHD.
- Rritja e aktivitetit fizik: Rritja e sasisë së aktivitetit fizik mund të ndihmojë në përmirësimin e simptomave të ADHD-së, duke përfshirë mungesën e vëmendjes, funksionimin ekzekutiv dhe hiperaktivitetin e reduktuar.
- Përmirësoni gjumin: Problemet me gjumin mund të jenë një simptomë e vetë ADHD-së, ose një efekt anësor i disa ilaçeve për të trajtuar ADHD-në. Përdorimi i ndryshimeve të stilit të jetesës të bazuara në prova për të rritur gjumin mund të ndihmojë simptomat e ADHD-së. Disa masa të bazuara në prova për të përmirësuar gjumin përfshijnë përdorimin e suplementeve të melatoninës, batanije me peshë dhe terapi me dritë.
- Hani mirë: Ngrënia e vakteve ushqyese në një orar të rregullt mund t’ju ndihmojë të menaxhoni simptomat e ADHD-së. Planifikimi i vakteve dhe përgatitja e vakteve mund t’ju ndihmojnë të siguroheni që të keni gati ushqime me vlera ushqyese. Megjithëse nevojiten më shumë kërkime, disa studime të vogla tregojnë se sigurimi i niveleve adekuate të vitaminës D, hekurit, zinkut dhe yndyrës së pangopur mund të ndihmojë në reduktimin e simptomave të ADHD-së
